بلوغ به معنی نوجوانی ، بزرگ شدن ، رشد کردن و رسیدن به تکامل جنسی است . این دوره ، زمانی را در زندگی توصیف می کند که بدن از نظر جنسی و جسمی تکامل پیدا می کند و اندام های تناسلی فعال می شوند .
بلوغ مرحله ای بسیار حساس برای نوجوانان محسوب می شود که آن ها را از دنیای کودکی به دنیای بزرگسالی انتقال می دهد . به همین دلیل نوجوانان در این دوره بر سر دوراهی اینکه آیا کودک هستند یا بزرگسال هستند قرار می گیرند .
گاهی تغییرات جسمی و یا روانی که به آن بلوغ گفته می شود در سنی غیر متعارف اتفاق می افتد مثلا دیرتر از زمان بلوغ به بلوغ می رسند که به آن بلوغ دیررس می گویند یا زودتر از زمان بلوغ به بلوغ می رسند که به آن بلوغ زودرس می گویند .
تعریف بلوغ زودرس
بلوغ با تغییراتی در زمینه جسمی ، فیزیکی ، روحی و روانی همراه است . منظور از بلوغ زودرس دختران و پسرانی هستند که نسبت به سن خود زودتر توان باروری پیدا می کنند و صفات ثانویه در آنان نمایان می شود . یعنی داشتن نشانه هایی همچون ( افزایش قد ، تعریق زیاد ، افزایش آلت تناسلی و ... ) زودتر از سن معمول .
این روند غیرطبیعی در اثر جهش رشدی ، رشد استخوان ها ، چاقی ، فعال شدن غدد جنسی و تغییرات هورمونی زودهنگام بروز می کنند .
بلوغ در فرآیند طبیعی در پسران بین سنین 9 تا 14 سال و در دختران بین سنین 8 تا 13 سال می باشد ولی طی روند غیرطبیعی در پسران قبل از 9 سالگی و در دختران در سن 7 سالگی است . البته باید گفت بلوغ زودرس نادر است یعنی تقریبا 1 کودک از بین 5 هزار کودک دچار بلوغ زودرس می شوند .
از علائم بلوغ زودرس دختران می توان به رشد بافت سینه ها ، افزایش قد ، شروع شدن چرخه قاعدگی ، پیدایش موهای زائد و ... اشاره کرد . همچنین از علائم بلوغ زودرس در پسران می توان به بزرگ شدن بیضه ها و آلت تناسلی ، افزایش قد ، تعریق زیاد ، کلفت شدن و تغییرصدا ، پیدایش مو در صورت و ناحیه های دیگر و ... اشاره کرد .
انواع بلوغ زودرس
- بلوغ زودرس مرکزی
این نوع بلوغ شایع تر است و در طی روند طبیعی بلوغ افراد هم اتفاق می افتد اما در افرادی که زودتر به بلوغ می رسند این مکانیسم زودتر فعال می شوند . یعنی غده هیپوفیز با ترشح هورمون هایی دستور ساخت و ترشح هورمون های استروژن و تستوسترون را می دهند که باعث تحریک تخمدان ها در دختران و بیضه ها در پسران می شود .
- بلوغ زودرس محیطی
شرایط این نوع بلوغ متفاوت است و به ندرت در افراد به وجود می آید ، در این نوع بلوغ هورمون های استروژن تستوسترون ترشح می شوند و از لحاظ فیزیکی و جسمی فرد را دچار بلوغ زودرس می کنند .
یعنی مغز و غده هیپوفیز( pituitary gland ) دخالتی ندارند و علت آن اختلالاتی که در غده آدرنال ( adrenal ) یا غده تیروئید ( thyroid ) ، تخمدان ها ، بیضه ها و کم کاری آنان می باشد و باعث بلوغ زودرس محیطی است .
دلایل ایجاد کننده بلوغ زودرس
عوامل زیادی در شروع بلوغ زودرس اهمیت دارند ولی مهم ترین این عوامل ژنتیک است . در ادامه برخی از عوامل بلوغ زودرس را بیان خواهیم کرد .
- ژنتیک
گاهی اوقات بلوغ زودرس می تواند در نتیجه جهش های ژنتیکی باشد که باعث ترشح هورمون های جنسی می شود . در اکثر مواقع کودکانی که به این علت دچار بلوغ زودرس مرکزی می شوند ، والدین یا خواهر و برادرشان نیز به این اختلال دچار بوده اند .
- چاقی و اضافه وزن
چاقی در بلوغ دختران تاثیر گذار است ، دختران برای اینکه به بلوغ برسند به درصد قابل توجهی چربی نیازمندند در نتیجه دخترانی که در سن کم چاق می شوند احتمال بلوغ زودرس آنان هست اما چاقی در بلوغ پسران تاثیری ندارد .
- تغییرات هورمونی
زمانی که کودکان در معرض آگاهی از اخبار مربوط به بزرگسالان قرار می گیرند غده هیپوفیز مغزشان دستور ترشح هورمون های جنسی یعنی استروژن و تستوسترون را می دهد و این خود به معنی بلوغ زودرس است .
- افزایش مصرف پروتئین حیوانی
مصرف زیاد گوشت و غذاهای پروتئینی با بلوغ زودرس مرتبط است . بهتر است رژیم غذایی کودکان بیشتر شامل میوه و سبزیجات باشد .
- استرس
استرس می تواند در سیستم غدد درون ریز تاثیر بگذارد . از عوامل استرس زا می توان به خواب ناکافی ، فشارهای روحی در مدرسه ، فشار همسالان و ... اشاره کرد .
پیامدهای بلوغ زودرس
بلوغ زودرس در کودکان ممکن است مشکلات جسمی و روحی زیادی در برداشته باشد که در زیر به آن ها اشاره می کنیم .
- کوتاهی قد
اگرچه کودکانی که به بلوغ زودرس دچار می شوند اغلب نسبت به سن خود قد بلندتری دارند اما در بزرگسالی کوتاه قد می شوند زیرا زمانی که مراحل بلوغ به پایان می رسند ، رشد نیز متوقف می شود .
- مشکلات رفتاری
نتایج برخی از مطالعات نشان از ارتباط بلوغ زودرس و مشکلات رفتاری دارد به خصوص در کودکانی که تاخیر در رشد دارند .
- استرس
بلوغ به خودی خود دورانی طوفانی است حتی اگر به موقع اتفاق بیفتد در نتیجه بلوغ در بچه های کوچک تر می تواند استرس و فشار بیشتری به همراه داشته باشد . آن ها احساس ناخوشایندی پیدا می کنند وقتی می بینند از لحاظ ظاهری با همسالان خود فرق دارند .
از پیامدهای خطرناک دیگر بلوغ زودرس می توان به خطر ابتلا به سرطان سینه و فعالیت جنسی در سنین پایین تر و ... اشاره کرد .
شیوع بلوغ زودرس
مطالعات نشان می دهد تعداد زیادی از دختران در آمریکا قبل از 6 یا 7 سالگی به بلوغ زودرس می رسند و دختران سیاه پوست بیشتر از دختران سفید پوست دچار بلوغ زودرس می شوند . همچنین می توان گفت دختران بیشتر از پسران از بلوغ زودرس رنج می برند . آمار ها نشان می دهد 15000 تا 11000 کودکان دچار بلوغ زودرس می شوند و دختران حدود 10 برابر پسرها دچار بلوغ زودرس می شوند .
منبع : فیلیا ، بیتوته و نی نی پلاس